O‘zbekiston barqaror taraqqiyot yo‘lida: Prezident Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasidagi tashabbuslari.
23-sentabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev jahon yetakchilari orasida birinchilardan bo‘lib tadbirda nutq so‘zladi. Prezident nutqida nafaqat mamlakatdagi islohotlarning jadalligi, balki Markaziy Osiyoning jahon miqyosidagi rolini kuchaytirishi mumkin bo‘lgan dadil tashqi siyosiy tashabbuslar ham o‘z ifodasini topdi.
Xalqaro hamjamiyat O‘zbekiston Prezidentining murojaatini yuqori baholadi. Euronews, xususan, uning nutqini "ko'zni ko'radigan" deb ta'rifladi. Unda O‘zbekiston “tez o‘zgarib borayotgan global sharoitda o‘z yurtida farovonlik va xorijda sheriklik munosabatlarini qanday qurayotgani”ni namoyish etgani alohida ta’kidlangan.
BMT rasmiy veb-saytida qayd etilishicha, uning nutqining asosiy mazmuni xalqaro institutlar rolining zaiflashishi, mojarolarning kuchayishi va texnologik tengsizlik kabi kuchayib borayotgan inqirozlarni yengib chiqish uchun jamoaviy yechim topishga chaqirish bo‘lgan. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Antoniu Guterrish, o‘z navbatida, Prezidentning BMTni isloh qilish, xususan, rivojlanayotgan mamlakatlar manfaatlarini yanada samarali himoya qilish maqsadida Xavfsizlik Kengashi faoliyatini kengaytirishga chaqirayotganini alohida ta’kidladi.
Prezidentimiz o‘z nutqida ichki islohotlar muhimligini ta’kidlab, ularga BMT Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishning asosiy elementi sifatida qaradi. Har tomonlama ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlash maqsadida ichki islohotlarni takomillashtirish, “har bir oila va har bir fuqaroning turmush darajasini keskin yaxshilash”ga qaratilgan tashabbuslar ilgari surildi.
Davlatimiz rahbari, avvalo, mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar borasida erishilayotgan muvaffaqiyatlarni qayd etib, BRMning birinchi maqsadi bo‘lgan qashshoqlikni kamaytirish milliy siyosatning ustuvor yo‘nalishi ekanini alohida ta’kidladi.
Global muammolar sharoitida qashshoqlikka qarshi kurash davlatning hal qiluvchi vazifasiga aylandi. Barcha chora-tadbirlar har bir inson, ayniqsa, yoshlar va xotin-qizlarning o‘z salohiyatini ro‘yobga chiqarishi uchun sharoit yaratishga qaratilgan.
Xususan, izchil strategik qadamlar barqaror taraqqiyot imkonini berdi. Oxirgi yillarda mamlakatda qashshoqlik darajasi 6,6 foizgacha kamaydi (2022 yilda 17 foiz, 2023 yilda 11 foiz). Nufuzli xalqaro moliya institutlarining baholashicha, O‘zbekiston Yevropa va Markaziy Osiyo davlatlari orasida bu borada eng yaxshi ko‘rsatkichlardan birini namoyish etgan.
O‘zbekiston 2030 yilgacha yalpi ichki mahsulot hajmini ikki baravar oshirish, o‘rtacha daromaddan yuqori bo‘lgan mamlakatlar guruhiga qo‘shilish va barqaror rivojlanish bo‘yicha xalqaro majburiyatlarni bajarishni maqsad qilib qo‘ygan. Bu borada aholi turmush darajasini har tomonlama yuksaltirishga qaratilgan “Qashshoqlikdan farovonlik sari” milliy dasturi hayotga tatbiq etilmoqda.
Ikkinchidan, ta’lim tizimiga alohida e’tibor qaratildi.
Ta'lim, shubhasiz, inson kapitalining asosiy tarkibiy qismi va iqtisodiy o'sishning muhim omilidir. Shu nuqtai nazardan, Shavkat Mirziyoyevning Butunjahon kasb-hunar taʼlimi sammitini Oʻzbekistonda oʻtkazish tashabbusi toʻliq asosli va oʻz vaqtida boʻldi. Bu taklif, ayniqsa, malakali kadrlarning global tanqisligi fonida dolzarbdir. Bu holat, YuNESKO maʼlumotlariga koʻra, taʼlimning nafaqat anʼanaviy bilimlarni, balki “XXI asr kompetensiyalari”ni ham talab qiladigan yangi voqeliklarga yetarli darajada moslashtirilmaganligi bilan bogʻliq.
Eng avvalo, kasb-hunar ta’limi inson resurslarining mehnat bozori talablariga javob berishini ta’minlashda muhim sanaladi, bu ayniqsa, texnologik taraqqiyot an’anaviy bandlik modellarini buzayotgan iqtisodiyotni jadal modernizatsiyalash sharoitida muhim ahamiyatga ega. Bugungi kunda faqat malakali mutaxassislar innovatsiyalarni ishlab chiqish va joriy etish, raqobatbardoshlikni oshirishga qodir.
Shundan kelib chiqib, O‘zbekistonda kasb-hunar ta’limiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2026-yilni “Yoshlarni zamonaviy kasb-hunarlarga tayyorlash yili” deb e’lon qilib, kelgusi yillarda kasb-hunar ta’limi tizimini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berdi.
Amalga oshirilayotgan dasturlar doirasida 2026-yilgacha o‘rta kasb-hunar ta’limi bilan qamrab olishni 50 foizga yetkazish vazifasi yuklatildi. Mamlakatimizdagi barcha 598 ta texnikumlarda yangi ta’lim muhitini yaratish va xalqaro standartlarni joriy etish maqsadida Kasb-hunar ta’limi agentligi tashkil etilmoqda.
Yil davomida 100 ta texnikum Germaniya, Shveytsariya, Xitoy, Koreya va Buyuk Britaniyadagi ta’lim muassasalari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yib, o‘zlarining ilg‘or kasbiy ta’lim dasturlarini yo‘lga qo‘yadi.
Shu nuqtai nazardan, ta’limning zamonaviy, istiqbolli modeli sifatida dual ta’limni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Trening. Uning sanoat loyihalari doirasida amalga oshirilishi diqqatga sazovordir. Yangi hukumat dasturlariga ko‘ra, 2026-yilgacha mamlakatimizda umumiy qiymati qariyb 45 milliard dollarlik 456 ta yirik sanoat loyihasi ishga tushiriladi.
Dual ta’lim qamrovini besh baravar oshirish kutilmoqda. Hamkor korxonalarga 5 milliard so‘mgacha imtiyozli kreditlar ajratilishi, dual tizimda o‘qiyotgan talabalar uchun yagona ijtimoiy to‘lov ikki barobarga kamaytirilib, tadbirkorlik subyektlarini qo‘shimcha rag‘batlantirish ko‘zda tutilgan.
Shu munosabat bilan sammitning O‘zbekistonda o‘tkazilishi ta’lim sohasida global muloqotni rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar ochmoqda. Tadbirda raqamli texnologiyalarni joriy etish va o‘quv dasturlarini tez o‘zgaruvchan mehnat bozori talablariga moslashtirishga alohida e’tibor qaratiladi. Forum nafaqat ta’lim sifatini oshirish, balki yoshlar imkoniyatlarini kengaytirish, ishsizlikni kamaytirish, ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlashga ham xizmat qiladi.
Uchinchidan, Prezidentimiz yoshlar kun tartibiga alohida e’tibor qaratdi. Davlatimiz rahbari dunyo kelajagi yosh avlodga bog‘liq ekanini alohida ta’kidlab, qarorgohi O‘zbekistonda joylashgan “Tinchlik uchun” Butunjahon yoshlar harakatini tashkil etish tashabbusini ilgari surdi.
Bu tashabbus, ayniqsa, tez o'sib borayotgan yoshlarni hisobga olgan holda dolzarbdir. Bugungi kunda dunyo bo‘ylab 15 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan 1,2 milliard yoshlar bor, bu butun dunyo aholisining 16 foizini tashkil qiladi. 2030 yilga borib bu raqam 1,3 milliardga oshadi.
Shuni hisobga olib, 2018-yildan buyon BMT yoshlar siyosatining asosiy yo‘nalishlari va yoshlar muammolarini hal etish yo‘llarini belgilab beruvchi 10 dan ortiq xalqaro hujjatlarni qabul qildi. 2024-yilda “Kelajak avlodlar to‘g‘risida”gi deklaratsiyaning qabul qilingani va BMT tizimida yangi lavozim – kelajak avlodlar bo‘yicha maxsus elchi lavozimi tashkil etilgani bu boradagi masala muhimligining yorqin dalilidir.
O‘zbekistonda yoshlar masalasiga, ularning barcha sohalarda salohiyatini yuzaga chiqarishga, qonunchilik bazasi va dasturlarini takomillashtirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining yangi Konstitutsiyasining XIV bobi yoshlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga bag‘ishlangan.
BMTning “Yoshlar – 2030” strategiyasida belgilangan “Yoshlar manfaati yo‘lida yoshlar bilan ishlash” tamoyiliga asoslangan O‘zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatini rivojlantirish konsepsiyasi hayotga tatbiq etilmoqda.
Mazkur Konsepsiya asosida yuqori sifatli ta’lim olish uchun barcha shart-sharoit yaratilmoqda. Ayni paytda 2000 nafardan ortiq talabalarimiz dunyoning nufuzli universitetlarida tahsil olmoqda, ulardan 750 nafari “El-yurt umidi” jamg‘armasi hisobidan davlat tomonidan moliyalashtirilmoqda. Ta’kidlash joizki, o‘tgan yili o‘zbekistonlik yoshlar eng yaxshi 500 ta oliy o‘quv yurtiga kirish bo‘yicha Markaziy Osiyoda birinchi o‘rinni egallagan edi.
Yoshlarni ish bilan ta’minlash masalalari hal etilmoqda. Amaliy chora-tadbirlar sifatida yoshlarni kasbga tayyorlash va tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash dasturlari tasdiqlanib, hayotga tatbiq etildi. Davlatimiz rahbarining farmoniga muvofiq, 2025-2027-yillarda 350 ming nafar yoshlarni qamrab olgan “Yoshlar biznesi” dasturi amalga oshiriladi. Bu yerda kamida 100 ming qo‘shimcha ish o‘rni yaratish, yosh tadbirkorlarga kompleks xizmatlar ko‘rsatish, startap va investitsiya loyihalarini imtiyozli moliyalashtirish ko‘zda tutilgan.
To'rtinchidan, nutqda gender masalalariga alohida e'tibor qaratildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev xotin-qizlarning davlat, siyosiy va tadbirkorlik hayotidagi rolini kuchaytirish mamlakatimiz barqaror rivojlanishining hal qiluvchi sharti ekanini ta’kidladi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gender Outlook 2025 hisobotida ta'kidlanganidek, gender raqamli tafovutni qisqartirishning o'zi butun dunyo bo'ylab 343,5 million ayolga foyda keltirishi, 2050 yilga borib 30 million kishini qashshoqlikdan xalos qilishi va 2030 yilga borib jahon yalpi ichki mahsulotini 1,5 trillion dollarga oshirishi mumkin.
O‘zbekistonda xotin-qizlarning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy faolligini oshirish, gender tengligini ta’minlash, xotin-qizlarning huquq va manfaatlarini ta’minlash borasida keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Bu ish xalqaro standartlarga mos zamonaviy qonunchilik bazasiga asoslanadi. O‘tgan besh yilda 80 dan ortiq me’yoriy-huquqiy hujjatlar, jumladan, “Ayollar va erkaklarning teng huquq va imkoniyatlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi, “Ayollarni zulm va zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunlar qabul qilindi. Yangi mexanizmlar, jumladan, qonun loyihalarini gender baholash, genderga mos byudjetlarni ishlab chiqish, gender auditi joriy etilmoqda.
Gender tengligi siyosatiga tuzatishlar kiritish va ularning barcha tarmoqlarda toʻliq amalga oshirilishini taʼminlash maqsadida 2030-yilgacha boʻlgan davrga moʻljallangan Gender strategiyasi qabul qilindi.
Ana shu vazifalardan kelib chiqib, yetakchi ayollarni tayyorlash bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Joriy yilda Oliy Majlis Senati Xotin-qizlarning rolini oshirish bo‘yicha Respublika komissiyasi, BMTTD bilan hamkorlikda hamda Buyuk Britaniya hukumati ko‘magida siyosiy partiyalarning ayollar vakillarini o‘qitish dasturini yo‘lga qo‘ydi. Aytish joizki, ayni paytda davlat boshqaruvida ayollarning ulushi 35 foizga yetgan bo‘lsa, 2017-yilda bu ko‘rsatkich Siyosatning keng qamrovliligi xalqaro kuzatuvchilar tomonidan yuqori baholandi. Gender tenglik reytingida mamlakat 52-oʻringa koʻtarildi (2022-yilda 103-oʻrin) – Markaziy Osiyodagi eng yaxshi natija.
Joriy yilda “BMT Ayollar” tashkilotining O‘zbekistonda vakolatxonasining rasmiy ochilishi BMT va O‘zbekiston o‘rtasidagi davom etayotgan hamkorlikning yangi davrini boshlab berdi. Bu, shuningdek, mamlakatning gender tengligini ta’minlash borasidagi yutuqlari xalqaro miqyosda e’tirof etilganidan dalolat, shuningdek, BMTning yanada inklyuziv va teng huquqli jamiyat qurishga bo‘lgan qat’iy intilishining namoyoni bo‘ldi.
Davlatimiz rahbari ushbu mavzuni yuksak xalqaro darajaga ko‘tarib, Osiyo ayollari forumini muntazam o‘tkazish tashabbusi bilan chiqdi.
Forum ilk bor 2024-yilda Samarqandda o‘tkazilgan. Uni chaqirish tashabbusi O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasida ilgari surilgan edi.
Ushbu keng ko‘lamli tashabbus BMTning “Ayollar, tinchlik va xavfsizlik” global strategiyasiga to‘liq mos keladi va mazkur forumning muntazam o‘tkazilishi O‘zbekistonda bu borada amalga oshirilayotgan islohotlarning muhim qo‘shimchasidir. Forum ayollarning davlat boshqaruvidagi ishtirokini kengaytirish va iqtisodiyotdagi rolini kuchaytirish bo‘yicha o‘zaro tajriba almashish uchun o‘ziga xos maydon bo‘lib xizmat qilmoqda. BMT ma'lumotlariga ko'ra, bugungi kunda Osiyo qit'asida 4,82 milliard kishi istiqomat qiladi, bu dunyo aholisining 60,6 foizini tashkil qiladi. Ulardan 2,3 milliard nafari yoki viloyat aholisining 48,8 foizi ayollardir.
Umuman olganda, Prezident Shavkat Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 80-yillik yubiley sessiyasida so‘zlagan nutqida O‘zbekiston 2030 yilgacha Barqaror rivojlanish kun tartibiga qat’iy sodiqligini yana bir bor tasdiqladi. Hisobotda bayon etilgan tashabbuslar inson kapitali va global birdamlik taraqqiyotning asosiy manbasi bo'lgan kelajak haqidagi tasavvurni aks ettiradi.
Shaxnoza Qodirova,
Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bo‘lim mudiri
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida
