O'zbekiston va Yevropa Ittifoqi: Iqtisodiy integratsiyaning yangi bosqichiga qadam
Shartnoma imzolanishi so'nggi yillarda tizimli bo'lib qolgan faol muloqotning mantiqiy natijasidir. O'zbekiston va Yevropa Ittifoqi uzoq vaqtdan beri an'anaviy hamkorlik shakllaridan tashqariga chiqib kelmoqdalar: ular o'zaro hamkorlikning yangi modelini - yanada moslashuvchan, texnologik jihatdan rivojlangan va barqaror rivojlanishga yo'naltirilgan modelni yaratmoqdalar.
Bugungi kunda Yevropa Ittifoqi O'zbekistonning eng yirik savdo sheriklari orasida Xitoy va Rossiyadan keyin uchinchi o'rinda turadi. 2024-yilda Yevropa Ittifoqining O'zbekiston tashqi savdosidagi ulushi 9,7 foizni tashkil etdi, shu jumladan eksportning 6,3 foizi va importning 12 foizi.
Oʻzbekiston Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi maʼlumotlariga koʻra, ikki tomonlama savdo aylanmasi 2017-yildan 2024-yilgacha ikki baravardan koʻproqqa, 2,6 milliard dollardan 6,4 milliard dollarga yetdi. Eksport 3,6 baravarga oshib, 1,7 milliard dollarga yetdi, import esa 2,2 baravarga oʻsib, 4,7 milliard dollarga yetdi.
Ilgari Yevropa Ittifoqi Oʻzbekiston eksportining 3,8 foizini tashkil etgan boʻlsa, 2024-yilga kelib bu koʻrsatkich 6,3 foizga yetdi. Import ulushi esa, aksincha, 15,5 foizdan 12 foizgacha kamaydi, bu esa tashqi iqtisodiy aloqalarning diversifikatsiyasini, jumladan, Osiyo bilan savdo oqimlarining kengayishi orqali aks ettiradi. Shu bilan birga, 2024-yilda Oʻzbekiston va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi savdo aylanmasi 5,2 foizga oʻsdi, eksport 26,9 foizga oshdi va import oʻtgan yilgi darajada qoldi. Kimyoviy mahsulotlar Oʻzbekistonning Yevropaga eksportining asosiy qismini tashkil etadi, umumiy hajmning 54 foizini — 877,4 million AQSh dollarini tashkil etadi.
Oʻzbekistonning Yevropadagi eng yirik savdo hamkorlari Germaniya (savdo aylanmasining 19,1%), Fransiya (17,8%), Litva (9,4%), Italiya (6,9%), Chexiya (6,8%) va Polsha (6%) boʻlib qolmoqda. 2025-yilning dastlabki toʻqqiz oyida ikki tomonlama savdo aylanmasi allaqachon 5 milliard AQSh dollariga yetdi, bu esa hamkorlikning barqaror oʻsishi va strategik yoʻnalishini tasdiqlaydi.
Investitsiya hamkorligi ham jadal rivojlanmoqda. 2024-yilda Yevropa Ittifoqi mamlakatlaridan toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar va kreditlar hajmi, jumladan, Yevropa moliya institutlari ishtiroki, 77 foizga oʻsib, 4,1 milliard AQSh dollarini tashkil etdi, bu oʻtgan yilgi 2,3 milliard AQSh dollariga nisbatan ancha yuqori.
2017-yildan 2024-yilgacha Oʻzbekiston Yevropa Ittifoqidan 12,4 milliard dollarlik investitsiya va kreditlarni jalb qildi — bu 2017-yilga nisbatan 18 baravar koʻp. Eng yirik investorlar Germaniya (1,4 milliard dollar), Niderlandiya (1,1 milliard dollar), Kipr (858,9 million dollar), Chexiya Respublikasi (137,8 million dollar), Italiya (99,8 million dollar) va Shvetsiya (97,5 million dollar) boʻldi.
Hozirda Oʻzbekistonda Yevropa Ittifoqi mamlakatlaridan kapital ishtirokidagi taxminan 1000 ta korxona, jumladan, Germaniya ishtirokidagi 200 dan ortiq kompaniya faoliyat yuritmoqda.
Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitimning imzolanishi tomonlar uchun yangi istiqbollarni ochadi. Oʻzbekiston uchun bu sanoatni modernizatsiya qilishni jadallashtirish, Yevropa bozorlarida milliy biznesning mavqeini mustahkamlash va ustuvor tarmoqlar — qayta tiklanadigan energiya, kimyo va farmatsevtika sanoati, qishloq xoʻjaligi va logistika sohalarini rivojlantirish uchun texnologiyalarni jalb qilish imkoniyatidir. Yevropa Ittifoqi uchun Toshkent bilan hamkorlikni chuqurlashtirish dinamik rivojlanayotgan Markaziy Osiyo bozoriga kirish va yashil iqtisodiyotga oʻtish davrida tobora koʻproq talabga ega boʻlgan strategik resurslarga kirishni anglatadi.
Yangi kelishuv shunchaki hamkorlikning huquqiy asoslarini kengaytirishdan ko'proq narsani anglatadi. U o'zaro manfaat, innovatsion almashinuv va barqaror rivojlanish uchun umumiy mas'uliyatga asoslangan yangi sheriklik falsafasini aks ettiradi.
