YUNESKO Samarqand sammiti: O'zbekistonning Jahon merosini saqlashdagi rolini e'tirof etish
Tashkilotning 40 yillik tarixida birinchi marta Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ta'lim, fan va madaniyat tashkiloti (YUNESKO) Bosh konferensiyasi uning bosh qarorgohi joylashgan Parijdan tashqarida o'tkazilmoqda. Ushbu tarixiy qadam Yangi O'zbekistonning o'sib borayotgan obro'si, insoniyatning madaniy va ma'naviy merosini saqlashga qo'shgan hissasi va global gumanitar hamkorlikni rivojlantirishdagi faol rolining xalqaro miqyosda tan olinishini anglatadi.
Davrlar va madaniyatlar birlashadigan shahar - Samarqand nafaqat hukumatlararo muloqot joyiga aylandi; balki YUNESKOning ideallari: o'zaro tushunish, bag'rikenglik va madaniy xilma-xillikning ramzi bo'lib xizmat qiladi. Ushbu tarixiy shaharda bunday keng ko'lamli forumning o'tkazilishi O'zbekistonning Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan ilgari surilgan Uchinchi Uyg'onish davri konsepsiyasining ustunlari bo'lgan madaniy tiklanish, ta'lim va ilm-fanga qaratilgan yo'nalishi global miqyosda tan olinganligini aks ettiradi.
O'zbekiston 1993-yilda YUNESKOga a'zo bo'ldi va o'shandan beri uning tashkilot bilan hamkorligi jadal rivojlandi. 1996-yildan beri YUNESKO vakolatxonasi Toshkentda faoliyat yuritmoqda. So'nggi yillarda O'zbekiston rahbariyati va YUNESKO bosh direktori Odri Azulay o'rtasidagi faol aloqalar ishonchga asoslangan muloqotni rivojlantirdi va mamlakat va tashkilot o'rtasidagi sheriklikni mustahkamladi.
O'zbekiston YUNESKO Ijroiya kengashida ikki marta (1997-yildan 2001-yilgacha va 2009-yildan 2013-yilgacha) ishlagan va 2022-yilda 2022-2026-yillar uchun Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo'yicha hukumatlararo qo'mitaga saylangan. Mamlakat hozirda ta'lim, fan, madaniyat, kommunikatsiya va axborot kabi asosiy sohalarda YUNESKOning to'rt yillik hamkorlik dasturini (2022-2026) amalga oshirmoqda.
Hamkorlikning asosiy yo'nalishlaridan biri O'zbekistonning noyob madaniy merosini himoya qilish va targ'ib qilish bo'ldi. Bugungi kunda mamlakatdagi yettita ob'ekt YuNESKOning Jahon merosi ro'yxatiga kiritilgan: Buxoro tarixiy markazi, Ichan qal'a, madaniyatlar chorrahasi bo'lgan Samarqand, Shahrisabz, Buyuk Ipak yo'li bo'ylab qadimiy shaharlar, G'arbiy Tyan-Shan va Turon cho'kmasi.
Nomoddiy madaniy merosga alohida e'tibor qaratiladi. Shashmaqom va Boysun madaniy an'analaridan tortib, baxshichilik san'ati, palovning pazandalik merosi va Navro'zni nishonlashgacha bo'lgan o'n oltita o'zbek madaniyati UNESCOning Insoniyatning nomoddiy madaniy merosi reprezentativ ro'yxatiga kiritilgan. Ushbu xalqaro miqyosda tan olingan xazinalar O'zbekistonning ma'naviy merosining boyligini va xalqining ijodiy hayotiyligini aks ettiradi.
So'nggi yillarda O'zbekiston tashabbusi va YUNESKO bilan hamkorlikda keng ko'lamli madaniy forumlar, jumladan, "Sharq taronalari" festivali, "Atlas bayrami" bayrami, Maqom san'ati forumi, Baxshi festivallari, shuningdek, Qo'qonda hunarmandchilik festivallari va Xivada "Lazgi" raqs festivali o'tkazildi. Ushbu tashabbuslar O'zbekistonni Yevroosiyo bo'ylab madaniy muloqotning asosiy markazlaridan biriga aylantirdi.
O'zbekistonning YUNESKO bilan samarali hamkorligi ta'lim sohasiga ham taalluqlidir. Mamlakatda sakkizta YUNESKO kafedrasi va 24 ta hamkorlikdagi maktab mavjud, Toshkent va Farg'ona esa YUNESKOning Global Ta'lim Shaharlari Tarmog'ining bir qismidir. 2024-yilda Samarqanddagi "Ipak yo'li" Xalqaro turizm va madaniy meros universitetida YUNESKOning Barqaror tarixiy turizm kafedrasi tashkil etildi.
O'zbekiston YUNESKOning fan va texnologiyalar sohasidagi global tashabbuslarida faol ishtirok etmoqda. Mamlakatning ikkita biosfera rezervati - Chotqol va Quyi Amudaryo - Butunjahon biosfera rezervatlari tarmog'iga kiritilgan. Bundan tashqari, suv diplomatiyasi va iqlim o'zgarishiga chidamlilik sohalarida ko'p million dollarlik loyihalar amalga oshirilmoqda.
2024-yilda sun'iy intellekt etikasi sohasidagi tadqiqotlar uchun YUNESKO-O'zbekiston Abu Rayhon Beruniy nomidagi xalqaro mukofotining ta'sis etilishi muhim bosqich bo'ldi. Mukofotni topshirishning birinchi marosimi YUNESKO Bosh konferensiyasining 43-sessiyasi doirasida Samarqandda bo'lib o'tadi.
O'zbekiston YUNESKOda "Xiva jarayoni: Markaziy Osiyoda xalqaro hamkorlikni rivojlantirish" va "Axborotga universal kirish to'g'risida Toshkent deklaratsiyasi" kabi muhim rezolyutsiyalarni qabul qilish tashabbusiga boshchilik qildi.
Ramziy ma'noda, YUNESKOning 43-Bosh konferensiyasining ochilishiga mezbonlik qilayotgan Samarqand shahri deyarli ikki yuz mamlakat vakillari uchun shunchaki uchrashuv joyidan ko'proq narsaga aylandi. U g'oyalar o'tmish va kelajak o'rtasida ko'prik bo'lib xizmat qiladigan makon vazifasini bajaradi. Bir vaqtlar flot bo'lgan bu tarixiy zaminda... Sharq ilm-fani va san'atining rivojlanayotgan markazida insoniyat kelajagi haqida zamonaviy muloqot boshlanadi — bu YUNESKO va O'zbekistonning Uchinchi Uyg'onish davri ruhini aks ettiradi.
Dunyo IA
